Tadeusz Różewicz

Biografia

Urodził się 9 października 1921 roku w Radomsku, zmarł 24 kwietnia 2014 roku we Wrocławiu. Poeta, prozaik, dramatopisarz, scenarzysta. Brat Janusza Różewicza, poety oraz Stanisława Różewicza, reżysera filmowego. Uczęszczał do Gimnazjum im. F. Fabianiego w Radomsku, gdzie zdał małą maturę. Dalszą naukę uniemożliwiły trudności materialne rodziny. Pierwsze próby literackie podejmował w okresie nauki szkolnej. Debiutował w 1938 roku wierszem Modlitwa, opublikowanym na łamach miesięcznika „Pod znakiem Maryi”.

Podczas okupacji niemieckiej utrzymywał się początkowo z korepetycji, następnie był pracownikiem fabryki mebli Thonet i gońcem w Zarządzie Miejskim w Radomsku. W 1942 roku ukończył tajny kurs Szkoły Podchorążych i w latach 1943-1944 walczył w oddziałach partyzanckich AK (używał pseudonimu Satyr). W czasie wojny pisał utwory poetyckie i prozatorskie, publikowane w wydawnictwach konspiracyjnych.

W 1945 roku zdał egzamin maturalny na kursach dla pracujących przy gimnazjum humanistycznym w Częstochowie, a następnie rozpoczął studia w zakresie historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Równocześnie publikował poezję i prozę na łamach: „Odrodzenia”, „Pokolenia”, „Szpilek” i „Twórczości”. Od 1945 roku należał do ZZLP (od 1949 ZLP, aż do rozwiązania go w 1983 roku).

W 1949 roku przerwał studia i zamieszkał w Gliwicach wraz z małżonką Wiesławą z d. Kozłowską. W 1950 roku przez kilka miesięcy przebywał na Węgrzech, gdzie odwiedzał ośrodki górnicze oraz spółdzielnie i gospodarstwa rolne. Wrażenia z tego pobytu opisał w cyklu reportaży „Kartki z Węgier”. Wiersze, prozę oraz artykuły na tematy literackie publikował m.in. w: „Nowej Kulturze”, „Życiu Literackim”, „Przeglądzie Kulturalnym”, „Odrze”, „Kulturze”, „Poezji”. Zaczął także tworzyć utwory dramatyczne (pierwodruki od 1960 roku, zwykle w „Dialogu”) oraz scenariusze filmowe.

W czerwcu 1968 roku zamieszkał we Wrocławiu. W związku z działalnością literacką wiele podróżował po Europie i Ameryce. W 1976 roku został członkiem Polskiego PEN Clubu, w 1982 Bawarskiej Akademii Sztuk Pięknych, w 1989 Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Otrzymał liczne nagrody za twórczość literacką, m.in.: nagrodę m. Krakowa (1959), Ministra Kultury i Sztuki (1962), Fundacji A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku (1965), Nagrodę Państwową I stopnia za całokształt twórczości poetyckiej (1966), nagrodę m. Wrocławia (1972), nagrodę Złotego Centaura, przyznawana przez Akademię Sztuki i Pracy w Salsomaggiore (Włochy, 1982), Austriacką Nagrodę Państwową w dziedzinie literatury europejskiej za 1982 rok, nagrodę Funduszu Literatury w dziedzinie dramatu (1984), nagrodę Ministra Kultury i Sztuki (1996), nagrodę J. Parandowskiego, przyznawana przez Polski PEN Club (1998), nagrodę „Nowych Książek” (1999), nagrodę literacką im. Z. Hertza, przyznawana przez redakcję paryskiej „Kultury” (2000). Doktor honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego (1991), Uniwersytetu Śląskiego (1999), Uniwersytetu Opolskiego (1999) oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego (2000). Honorowy obywatel Wrocławia (1994), Gliwic (1995) i Karpacza (1997). Odznaczony m.in. Krzyżem Armii Krajowej, Złotym Krzyżem Zasługi (1955), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1960), Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1977), tytułem honorowym „Zasłużony dla Kultury Narodowej” (1986), Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (1996).

Należał do Górnośląskiego Towarzystwa Literackiego.

Próbka tekstu

OCALONY

Mam dwadzieścia cztery lata

ocalałem

prowadzony na rzeź.

To są nazwy puste i jednoznaczne:

człowiek i zwierzę

miłość i nienawiść

wróg i przyjaciel

ciemność i światło.

Człowieka tak się zabija jak zwierzę

widziałem:

furgony porąbanych ludzi

którzy nie zostaną zbawieni.

Pojęcia są tylko wyrazami:

cnota i występek

prawda i kłamstwo

piękno i brzydota

męstwo i tchórzostwo.

Jednako waży cnota i występek

widziałem:

człowieka który był jeden

występny i cnotliwy.

Bibliografia

Wybrane utwory:

Echa leśne. [Wiersze i proza]. [b.m.w.] 1944

W łyżce wody. [Utwory satyryczne]. Częstochowa 1946

Niepokój. [Wiersze]. Kraków 1947

Czerwona rękawiczka. [Wiersze]. Kraków 1948

Pięć poematów. Warszawa 1950

Czas, który idzie. [Wiersze]. Warszawa 1951

Kartki z Węgier. [Reportaże]. Warszawa 1953

Wybór wierszy. Warszawa 1953

Równina. [Wiersze]. Kraków 1954

Opadły liście z drzew. [Opowiadania]. Warszawa 1955

Srebrny kłos. [Wiersze]. Warszawa 1955

Poezje zebrane. Kraków 1957

Formy. [Wiersze i proza poetycka]. Warszawa 1958

Kartoteka. [Utwór dramatyczny]. Praprem. Warszawa, Teatr Dramatyczny 1960. Druk „Dialog” 1960, nr 2

Przerwany egzamin. [Opowiadania]. Warszawa 1960

Głos Anonima. [Wiersze]. Katowice 1961

Grupa Laokoona. [Utwór dramatyczny]. „Dialog 1961, nr 8. Praprem. Bielsko-Biała, Teatr Propozycji 1961

Świadkowie albo Nasza mała stabilizacja. [Utwór dramatyczny]. „Dialog” 1962, nr 5. Praprem. TV 1963. Praprem. teatr. Zielona Góra, Teatr Ziemi Lubuskiej 1964

Akt przerywany. [Komedia niesceniczna w 1 akcie]. „Dialog” 1964, nr 1. Praprem. Szczecin, Tetar 13 Muz 1964

Twarz. [Wiersze]. Warszawa 1964

Moja córeczka. [Scenariusz filmowy]. „Dialog” 1966, nr 5. TV 2000

Wycieczka do muzeum. [Opowiadania]. Warszawa 1966

Stara kobieta wysiaduje. [Utwór dramatyczny]. „Dialog” 1968, nr 8. Praprem. Wrocław, Teatr Współczesny 1969

Regio. [Wiersze i opowiadania]. Warszawa 1969

Śmierć w starych dekoracjach. [Opowiadanie]. „Twórczość” 1970, nr 3

Na czworakach. [Tragikomedia]. „Dialog” 1971, nr 9

Poezje zebrane. Wrocław 1971

Przygotowanie do wieczoru autorskiego. [Szkice i miniatury dramatyczne]. Warszawa 1971

Dzidzibobo, czyli miłość romantyczna czeka już pod drzwiami. [Utwór dramatyczny]. „Odra” 1972, nr 4. Praprem. pt. Teatr niekonsekwencji (wraz z innymi sztukami): Warszawa, Teatr Popularny 1979

Dramat rozbieżny. [Utwór dramatyczny]. „Odra” 1973, nr 9. Praprem. pt. Teatr niekonsekwencji (wraz z innymi sztukami): Warszawa, Teatr Popularny 1979

Białe małżeństwo. [Utwór dramatyczny]. „Dialog” 1974, nr 2. Praprem. Warszawa, Teatr Narodowy 1975

Odejście głodomora. [Utwór dramatyczny]. „Dialog” 1976, nr 9. Praprem. Wrocław, Teatr Współczesny 1977

Do piachu. [Utwór dramatyczny]. „Dialog” 1979, nr 2. Praprem. Warszawa, Teatr na Woli 1979

Próba rekonstrukcji. [Opowiadania]. Wrocław 1979

Teatr niekonsekwencji. [Utwory dramatyczne]. Wrocław 1979

Tarcza z pajęczyny. [Opowiadania]. Kraków 1980

Ocalony. [Wiersze]. Warszawa 1991

Matka odchodzi. [Wiersze, proza poetycka i fragm. dzienników]. Wrocław 1999