Henryk Waniek

Biografia

Autor zdjęcia: Zbigniew Sawicz.

Urodził się w 1942 roku w Oświęcimiu. Malarz, grafik, pisarz, publicysta, krytyk artystyczny i literacki.

Do Katowic przeniósł się z rodzicami w 1945 roku. Uczył się w V Liceum Ogólnokształcącym w Katowicach (1955-1957) oraz w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych w Katowicach, gdzie w 1962 roku zdał maturę. W 1964 rozpoczął studia na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, Wydział Grafiki w Katowicach. W latach 1965-1966 był hospitantem na Wydziale Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. W tym okresie zaangażowany był także w działalność założonego przez studentów ASP DKF „Kino-oko”, którego prezesem został w roku 1966.

Podczas studiów związał się z malarzami o orientacji fantastyczno-magicznej, Barbarą i Henrykiem "Fantazosem" Ziembickimi. Przystąpił także do grupy Oneiron, zwanej też Ligą Spostrzeżeń Duchowych.

W 1970 roku uzyskał dyplom z plakatu u prof. Tadeusza Grabowskiego oraz grafiki artystycznej u prof. Andrzeja Pietscha. Po studiach krótko pracował w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych w Katowicach jako nauczyciel sztuki oraz w Zakładzie Sztuki cieszyńskiej filii Uniwersytetu Śląskiego (1976-1978) w charakterze wykładowcy.

W 1976 roku przebywał na stypendium we Florencji, natomiast w latach 1976-1977 otrzymał stypendium Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku.

Od 1980 roku mieszka i tworzy w Brwinowie pod Warszawą.

Prace Wańka eksponowane były na ponad 100 wystawach zbiorowych oraz ponad 100 indywidualnych. W swoich zbiorach posiadają je m.in.: Muzeum Narodowe w Krakowie, Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Muzeum Narodowe w Gdańsku, Muzeum Narodowe w Szczecinie, Muzeum Narodowe w Kielcach, Muzeum Śląskie w Katowicach, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, Muzeum w Gliwicach, Muzeum w Chorzowie, Muzeum Miejskie w Siemianowicach Śląskich, Muzeum Miejskie w Zabrzu, Landskrona Museum (Szwecja), Muzeum Polskie w Rapperswilu (Szwajcaria), Marble Gallery (Londyn), The Kosciusko Foundation (Nowy Jork).

Henryk Waniek jest także pisarzem i znawcą historii, filozofii, religioznawstwa i literatury mistycznej. Jest twórcą kilku książek eseistycznych, z których najważniejsza to Finis Silesiae. Pisze drobne utwory literackie, uprawia krytykę artystyczną. Od 1971 roku publikuje w czasopismach kulturalnych i literackich, takich jak: „Dialog”, „Charaktery”, „Literatura na Świecie”, „NaGłos”, „Odra”, „Opcje”, „Projekt”, „Przegląd Polityczny”, „Regiony”, „Sycyna”, „Śląsk”, „Twórczość”, „Tygodnik Powszechny”, „Więź” i „Znak”. Swoje felietony zamieszczał również w „Dzienniku Zachodnim” i „Gazecie Wyborczej”.

Za zasługi w działalności na rzecz Śląska oraz za osiągnięcia w pracy zawodowej i społecznej w 2005 roku został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, a w 2007 roku otrzymał Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Ponadto za swoje dzieła artysta otrzymał wiele nagród, m.in.:

1974 – Wyróżnienie na Festiwalu Współczesnego Malarstwa Polskiego, Szczecin;

1974 – Prix national na Biennale Internationale de Peinture, Cagnes-sur-Mer;

1975 – Nagroda w Ogólnopolskim Konkursie Malarskim im. Jana Spychalskiego, Poznań;

1981 – Nagroda Plakat Roku, Warszawa;

1982 – Nagroda Silver Hugo za plakat filmowy na International Film Festival, Chicago;

1995 – Nagroda Warszawskiej Premiery Literackiej – za książkę Hermes w Górach Śląskich;

1997 – Nagroda im. Andrzeja Kijowskiego – za książki: Hermes w Górach Śląskich, Opis podróży mistycznej z Oświęcimia do Zgorzelca 1257-1957 i Pitagoras na trawie;

1997 – Wyróżnienie Fundacji Kultury za książkę Pitagoras na trawie;

1999 – Nagroda Kulturalna Śląska Kraju Związkowego Dolnej Saksonii (Kulturpreis Schlesien des Landes Niedersachsen), Hannover – za książkę Opis podróży mistycznej z Oświęcimia do Zgorzelca 1257-1957;

2004 – Nominacja do Nagrody literackiej Nike za książkę Finis Silesiae;

2005 – Dolnośląska Nagroda Literacka LAUR – za książkę Finis Silesiae;

2005 – Nagroda miesięcznika „Śląsk” „Śląski Orzeł” – za książkę Finis Silesiae;

2007 – Nagroda im. ks. Augustina Weltzla „Górnośląski Tacyt” – za książkę Finis Silesiae.

Należy do Związku Polskich Artystów Plastyków, Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, PEN Clubu oraz Górnośląskiego Towarzystwa Literackiego.

Próbka tekstu

FINIS SILESIAE (fragment)

(…) Ludzie jakby się zmówili, by schodzić się tam wieczorami. Może było im po drodze zajrzeć do „Zimmermanna”. A nawet trochę nadłożyć, aby tam wpaść. Na chwileczkę. Czasem na dłużej. Skryć się przed miastem. Uciec od prozy świata. Później wyjść stamtąd prosto w światła latarni. Na nogach rozmiękczonych siedzeniem nad kufelkiem lub przy butelczynie. Z językiem obezwładnionym od nadużywania; z kopcącym niedopałkiem cygara przed sobą jako znakiem bojowym; w nastroju zwycięstwa nad rzeczywistością filistrów. Tak było niegdyś. Bo dziś, to już inne towarzystwo. Tamci rozjechali się po świecie. Interesy pchnęły ich na nowe tory. Niektórzy, dorobiwszy się, zmienili „Zimmermanna” na lokale droższe i bardziej eleganckie. A i sam właściciel jakby stracił wigor. Już nie siadywał przy fortepianie na prośbę klientów. Kiedyś grał wspaniale.

Dawni bywalcy rekrutowali się spośród obywateli średniej kategorii. Lub nawet ciut niżej. Dla Zimmermanna byli bardziej kompanami i znajomymi niż dojną klientelą. Portfele nie rozpychały się w ich kieszeniach. Niejeden zdawał się w ogóle nie mieć portfela. Nie szkodzi. Należał do paczki z „Zimmermanna”. Ale właściwie nic − poza tą przynależnością − ich nie łączyło. Najwyżej jakaś słabość do wzajemnego podglądania się, strojenia przed innymi odpowiednich min, właściwych niespokojnym duszyczkom. A też i trochę prowincjonalnym artystom przez skromne „a”. Początkującym aktorom, którzy w przyszłości będą krawcami. Malarzom do grobowej deski malującym coraz gorzej. Przyszłym − być może − rzeźbiarzom. Architektom, a jakże. Dziennikarzom właśnie powstających lub dopiero co upadłych pism. A przede wszystkim poetom i pisarzom. Bo tych zawsze najwięcej (…).

Tak było kiedyś. Później wszystko przeminęło jak niegroźna epidemia. Wierszokletom wywietrzały z marzeń laury. Malarze z wielkimi czuprynami pozapijali się na śmierć. Aktorzy zapowiadali pociągi na dworcu. Pisarze gdzieś rozjechali się bez słowa. Przyszły inne czasy. Zmieniła się klientela. Tym, co z psią wiernością dalej tam wysiadywali, już obrzydły rojenia o zdobyciu świata. W trzydziestym ósmym wczesnymi popołudniami zaczęły się tam pojawiać osoby w czarnych mundurach. Powód był prosty. Zaraz za rogiem znajdował się sztab 23. SS-Standarte. Kufel piwa, szybki posiłek, jeden lub dwa kieliszki czegoś mocniejszego, i już nie było takiego gościa. Lecz nawet przelotna wizyta kładła cień na resztkach dawnego blasku knajpy (…).

Bibliografia

Dziady berlińskie. Warszawa 1984 (drugi obieg); wyd. 2 popr. Wrocław 1999.

Przestrzeń. Bydgoszcz 1988 (rękopis).

Hermes w Górach Śląskich. Wrocław 1994; wyd. 2. Wrocław 1996.

Opis podróży mistycznej z Oświęcimia do Zgorzelca. Kraków 1996.

Pitagoras na trawie. Warszawa 1997.

Inny Hermes. Warszawa-Wrocław 2001.

Martwa natura z niczym: szkice z lat 1990-2004. Kraków 2004.

Finis Silesiae. Wrocław 2004.

Wyprzedaż duchów. Wrocław 2007.

Sprawa Hermesa. Kraków 2007.

Katowice-blues czyli Kattowitzer-Polka. Katowice 2010.

Miasto z duszą (wstęp do książki: Michał Bulsa: Ulice i place Katowic. Katowice 2012).

Katowice to wyborny temat (wstęp do książki: Michał Bulsa, Grzegorz Grzegorek, Beata Witaszczyk: Domy i gmachy Katowic. Katowice 2013).

Notatnik i modlitewnik drogowy. Szczecin 2013.